آزمايش خون مخفي در مدفوع

خون در مدفوع يا Occult blood به حالتي گفته مي شود كه در آن خون يا بقاياي آن در مدفوع وجود دارد اما قابل مشاهد و ديدن نيست. خون مخفي بر خلاف خون ناشي از خونريزي قسمتهاي انتهاي روده كه روي مدفوع بصورت قرمز رنگ ديده مي شود نبوده و فقط با آزمايش خون مخفي قابل شناسايي است. اين آزمايش بسيار ارزان قيمت اما با ارزش بوده و براي افراد بالاي 50 سال بطور روتين 6 ماهه براي غربالگري سرطان روده بزرگ توصيه مي شود. ازمايش خون مخفيبطور روزانه در عرض 20 دقيقه در هر ساعت روزانه انجام مي شود.

خون مخفي در مدفوع FOBT يا Fecal Occult Blood Test يا OB وجود خون يا بقاياي در مدفوع مي باشد. وجود خون يا بقاياي آن در مدفوع مي تواند نشانه‌اي از يك سرطان روده بزرگ و راست روده (كولوركتال كارسينوما) يا مشكلات ديگري همچون وجود پوليپ (توده‌هاي تشكيل شده در ديواره روده بزرگ و يا راست روده) و يا حتي زخم باشد.

خون در مدفوع يا Occult blood به حالتي گفته مي شود كه در آن خون يا بقاياي آن در مدفوع وجود دارد اما قابل مشاهد و ديدن نيست. خون مخفي بر خلاف خون ناشي از خونريزي قسمتهاي انتهاي روده كه روي مدفوع بصورت قرمز رنگ ديده مي شود نبوده و فقط با آزمايش خون مخفي قابل شناسايي است. اين آزمايش بسيار ارزان قيمت اما با ارزش بوده و براي افراد بالاي 50 سال بطور روتين 6 ماهه براي غربالگري سرطان روده بزرگ توصيه مي شود. ازمايش خون مخفيبطور روزانه در عرض 20 دقيقه در هر ساعت روزانه انجام مي شود.

خون در مدفوع FOBT يا Fecal Occult Blood Test يا OB وجود خون يا بقاياي در مدفوع مي باشد. وجود خون يا بقاياي آن در مدفوع مي تواند نشانه‌اي از يك سرطان روده بزرگ و راست روده (كولوركتال كارسينوما) يا مشكلات ديگري همچون وجود پوليپ (توده‌هاي تشكيل شده در ديواره روده بزرگ و يا راست روده) و يا حتي زخم باشد.

امروزه، دو نوع  آزمايشFOBT  انجام مي شود: آزمايش FOBT گاياك ( Guaiac FOBT) و FOBT با تكنيك ايمني شيميايي يا  Immunochemical FOBT كه بيشتر آزمايش FOBT هايي كه در آزمايشگاه ها انجام مي شود بر اساس تست گاياك مي باشد. در آزمايشخون مخفي به روش گاياك از يك كاغذ مخصوص داراي پوشش گاياك استفاده مي گردد (گاياك يك ماده‌اي است گياهي كه بعنوان نوعي معرف نتايج آزمايش به ‌كار مي ‌‌رود). بعد از قرار دادن نمونه مدفوع بر روي كارت آزمايش (كاغذ نيتروسلولوز) ، آزمايش انجام خواهد شد، و اگر خون يا هموگلوبين (خون هضم شده) در مدفوع باشد رنگ كارت تغيير خواهد كرد.

در آزمايش خون مخفي با تكنيك ايمني شيميايي، از مكانيسم متفاوت جهت رديابي خون يا بقاياس آن در مدفوع استفاده مي شود. در اين نوع آزمايش، از يك آنتي بادي (يا پادتن، كه يك نوع پروتئين سيستم ايمني است) استفاده مي گردد كه اين آنتي بادي عليه هموگلوبين ساخته شده و به هموگلوبين (پروتئيني كه حامل اكسيژن در گلبول قرمز خون است) متصل مي گردد، و نهايتا نشان دهنده آن است كه در مدفوع فرد خون يا بقاياي آن وجود دارد. اين آزمايش مزيت ‌هايي بر آزمايش خون مخفي به روش گاياك دارد، ولي به ‌طور گسترده و در همه آزمايشگاه ها در دسترس نيست.

تست خون مخفي گاياك در منزل به‌ صورت آزمايش مرسوم و با استفاده از كاغذهاي معرف تست گاياك انجام مي‌‌شود، بدين صورت كه كاغذهاي معرف را بعد از اجابت مزاج در داخل توالت گذاشته و با زدن سيفون دور انداخته مي شوند و فرد مجبور نيست كه مدفوع را روي كارت بگذارد. شخصي مي تواند تست سنتي را تفسير كند كه شاغل در حرفه پزشكي باشد، و عموما مي‌‌توان مواد وتجهيزات لازم براي اين آزمايش را از پزشكان يا آزمايشگاه ‌ها تهيه كرد. كاغذ هاي معرف خون مخفي را مي‌‌توان بدون داشتن نسخه پزشك از اكثر داروخانه ‌ها تهيه نمود و نتايج آزمايش بلافاصله در دسترس شخص قرار مي‌‌گيرد.

آمادگي براي انجام آزمايش خون مخفي

چگونگي آماده شدن براي انجام آزمايش خون در مدفوع به نوع آزمايش بستگي دارد. جهت انجام آزمايش خون مخفي گاياك، نبايد قبل از انجام آزمايش غذا‌ها و داروهاي خاصي را مصرف كرد، چون احتمال دارد موادي كه در بعضي از مواد غذايي، ويتامين ‌ها و يا دارو‌ها وجود دارد باعث شوند نتيجه آزمايش به اشتباه مثبت شود. به اين نوع نتيجه مثبت كاذب گويند.

چند روز قبل از انجام آزمايش خون مخفي در مدفوع رژيم غذايي خود را بايد تغيير دهد، غذاهاي فيبر دار بيش‌تر مصرف كنيد، و از غذاها و مكمل‌ هاي غذايي خاص، مثل گوشت قرمز و سبزيجات خاص و ويتامين سي و آهن، استفاده نكنيد. قابل ذكذ اينكه در روش ايمني شيميايي شناسايي خون مخف در مدفوع، پيش از انجام تست هيچ محدوديتي براي مصرف غذاي وجود ندارد.

آسپيرين، يا بعضي از مسكن‌ هاي ضد درد كه بدون نسخه پزشك نيز مي شود تهيه كرد، مي توانند نتايج هر دو نوع آزماي خون مخفي FOBT را تغيير دهند.

اگر فردي دچار هموروئيد خونريزي دهنده، زخم معده و يا التهاب معده است نبايد آزمايش خون مخفي را انجام دهد. به علاوه زنان آزمايش خون مخفي را را نزديك به زمان قاعده گي انجام دهند.

در آزمايش خون مخفي گاياك بايد در سه نوبت (در سه روز مختلف) پشت سر هم از مدفوع نمونه ‌برداشت. اين نمونه‌هاي مدفوع در ظرف مخصوص درب دار كه در اختيار بيمار قرار مي‌‌دهند ذخيره شده يا با استفاده از اپليكاتور بر روي كارت آزمايش قرار داده مي‌‌شود. خود بيمار اين ظرف يا كارت‌ ها را تحويل آزمايشگاه مي‌‌دهد.

در مورد كاغذهاي دور انداختني آزمايش خون مخفي، بيمار بعد از از اجابت مجاز اين كاغذ‌ ها را در لگن توالت انداخته و سپس اين كار را دو نوبت ديگر تكرار مي‌‌كند. در صورتي كه در لگن توالت خون يا بقاياي خون باشد، رنگ كاغذ معرف تغيير پيدا خواهد كرد. و نهايتا بيمار نتايج را روي كارت پاسخ كه به او داده شده است  يادداشت كرده و اين كارت را به پزشك خود نشان مي دهد.

هنگامي كه پزشك آزمايش خون مخفي در مدفوع را درخواست مي كند ، معمولا از نظر وجود خون ميكروسكوپي ، مدفوع را بررسي مي كنند ، چرا كه ممكن است مشكلي در سيستم گوارش  وجود داشته باشد.

چه عواملي باعث ايجاد خون در مدفوع مي شود؟

رشد توده هاي سلولي خوش خيم (غير سرطاني) و يا بدخيم (سرطاني) و يا ايجاد پوليپ در روده بزرگ.

بواسير (هموروئيد) (تورم بالشتك هاي خوني اطراف قسمت داخلي مقعد و بخش تحتاني راست روده (ركتوم) كه مي تواند باعث زخم و خونريزي شود. فيسچور مقعد ( شكاف در مقعد). التهاب و خونريزي روده بعلت عفونت مانند عفونت شيگلا و آميبياز كه باعث ديسانتري مي شود. زخم در هر كجاي دستگاه گوارش، كوليت اولسراتيو، بيماري كرون، بيماري ديورتيكولار در كولن، ناهنجاري هاي عروق خوني روده بزرگ.

خونريزي در دستگاه گوارش ممكن است بسيار ريز و ميكروسكوپي باشد (با چشم ديده نشود) و يا به آساني به صورت مدفوع با رنگ قير مانندي به نام ملنا مشاهده شود.

بعضي از مواد غذايي مي توانند بر نتيجه آزمايش خون مخفي تاثير بگذارند. يك رژيم غذايي خاصي ، 48 تا 72 ساعت قبل از آزمايش توصيه خواهد شد. در اين مدت از مصرف مواد غذايي زير خودداري نمائيد :

چغندر، كلم بروكلي ، هويج؛ طالبي،گريپ فروت، قارچ، ماهي،  گوشت قرمز، غذا و يا آشاميدني هايي كه حاوي ويتامين C  باشند، ترب كوهي، شلغم، مرغ، تربچه، گل كلم و خيار. احتمالا تحت نظر پزشك نياز باشد كه مصرف بعضي از داروها را 48 ساعت قبل از آزمايش خون مخفي قطع نمائيد.

آزمايش خون مخفي براي تشخيص چيست؟

آزمايش خون مخفي، يك آزمايش غربالگري براي سرطان كولوركتال است. به همين دليل انجام آزمايش خون مخفي براي افراد بالاي 50 سال توسيه شده است كه به طور ساليانه انجام شود. بعلاوه اين آزمايش در دوره هاي 5 سال به همراه سيگموئيدوسكوپي جهت تشخيص سرطان سرطان روده بزرگ و يا پوليپ انجام مي شود.

تفسير نتيجه آزمايش خون مخفي در مدفوع

به مقدار خيلي كم خون هميشه به طور طبيعي در مدفوع وجود دارد، كه به همين دليل اين آزمايش طوري طراحي شده است كه مقدار بيشتر خون را تشخيص دهد.  

نتيجه مثبت آزمايش خون در مدفوع نشان مي دهد كه خون در مدفوع وجود دارد. پزشك شما به دنبال منشاء خونريزي خواهد گشت، و با استفاده از كولونوسكوپي و يا اندوسكوپي كه نشان دهد خونريزي از معده و يا از روده كوچك است به دنبال ضايعه خواهد گشت. نتيجه منفي آزمايش خون مخفي مدفوع بدين معني است كه در مدفوع خون وجود ندارد. افراد بالاي 50 سال بايد با توجه به توصيه هاي پزشك شان اين آزمايش را براي غربالگري سرطال روده بزرگ انجام دهند. لازم به ذكر است كه منفي شدن خون مخفي دال بر عدم وجود سرطان نيست. احتمال اينكه توده سرطاني هنوز كوچك بوده و خونريزي ندهد هست.